موتورخانه ساختمان مسکونی چیست؟
موتورخانه ساختمان در صورت کلی به محفظه ای می گویند که به عنوان مرکز اصلی سیستم گرمایشی یک مجموعه (شوفاژ) عمل می کند. و جهت انجام وظیفه خود از اجزای مختلفی تشکیل شده است. که از جمله آنها می توان به دیگ (بویلر)، مشعل، پمپ ها، لوله ها، منبع انبساط و… اشاره کرد.

در ادامه توضیحات مختصری در مورد این اجزاء خواهیم داد:
آب درون موتورخانه بر اثر قرار گرفتن در مقابل انرژی گرمایی حاصل از احتراق گرم می شود. آب گرم شده از طریق لوله های رفت و برگشت به رادیاتور ها منتقل می شود.
آب گرم پس از عبور از رادیاتور ها باید دوباره به سمت موتورخانه (جهت حفظ دمای آب) بر گردد. در این صورت گرمایش آب و دمای محیط ساختمان حفظ می گردد. این عمل به وسیله لوله های برگشت انجام می شود. به صورتی که لوله های برگشت آب را از رادیاتور ها به سمت بخشی به نام کلکتور بر می گرداند. این برگشت به کمک پمپ های خطی تعبیه شده عملی می شود.
پس از کلکتور لوله ای به نام لوله بای پس تعبیه شده است. این لوله در زمان خرابی پمپ به طور هوشمند شیر فلکه های پمپ را می بندد. سپس شیر فلکه خود را باز می کند تا آب گرم برگشتی به صورت جریان نرمال بین بخش های دیگر به جریان افتد.

اجزای اصلی موتورخانه ساختمان
- دیگ (بویلر) آب گرم، آب داغ و یا بخار
- انواع مشعل گازی یا گازوئیلی
- لوله های رفت و برگشت
- انواع پمپ های خطی، زمینی و چند مرحله ای
- منبع انبساط
- لوله بای پس (bypass)
تعریف کلی اجزای موتورخانه ساختمان مسکونی:
همانطور که معلوم شد، موتورخانه ساختمان هم مانند هر دستگاه دیگری از اجزائی تشکیل شده است.
این اجزا در کنار یکدیگر به صورت هماهنگ برای هدف خاصی عملیاتی انجام می دهند. در ادامه به توضیح در مورد وظیفه هر کدام از این اجزا به صورت مختصر می پردازیم:

کارآیی دیگ در موتورخانه ساختمان:
موتورخانه ها دارای مولد هایی جهت گرمایش به نام دیگ هستند. دیگ ها گرمایش مورد نیاز خود را به کمک مشعل ها تأمین می نمایند. مشعل ها نیز با مصرف سوخت مورد نیاز روشن شده و گرمایش تولید می کنند.
ساختار دیگ ها به شکل پره های جدا از هم می باشد که با دیگ جمع کن به هم وصل شده اند.
دیگ ها با توجه به کارآیی های مختلف در انواع مختلف طراحی می شوند. در واقع جهت توضیح بهتر باید بگوییم آب درون دیگ ها به سه صورت گرم می شود.
دیگ می تواند به شکل آب گرم، آب داغ و یا بخار آب تبدیل شود. بدین صورت دیگ ها در انواع دیگ آب گرم، دیگ آب داغ و دیگ بخار تولید می شوند.
به دلیل اینکه در نمونه های آب گرم و آب داغ هیچ گونه سوپاپی برای ماده بخار وجود ندارد. بخار به دیگ آسیب می رساند.
به همین علت در مدل های آب گرم و آب داغ کاملا از به وجود آمدن بخار درون دیگ پیشگیری شده است. دیگ های آب گرم از جنس های مختلفی ساخته می شوند که از نمونه آنها می توان از انواع چدنی و فولادی نام برد.
کارکرد مشعل در موتورخانه ساختمان:
همانطور که در قسمت انواع دیگ ها بیان شد. دیگ ها جهت گرم کردن آب موجود از حرارت تولیدی در مشعل ها استفاده می کنند. مشعل ها خود انواع مختلفی از نظر سوخت مصرفی دارند که در کل به دو نوع سوخت گاز و مایع تبدیل می شوند.
در نمونه های گازی این مشعل ها، به دلیل اینکه خطرات احتمالی بیشتر از نمونه گازوئیلی می باشد. ایمنی های دقیقی به کار رفته است تا هیچگونه خطری دستگاه و کاربران را تهدید نکند. برای مثال ترموکوپلی در این بخش تعبیه شده است.
ترموکوپل وظیفه کنترل شعله را در اختیار دارد و لحظه ای که شعله خاموش شود سریعاً جریان گاز ورودی به دستگاه را قطع می کند.
مشعل ها اصولا دارای ترموستات می باشند. این ترموستات در صورتی که آب به دمای مطلوب رسید به طور خودکار مشعل را خاموش می کند. و لحظه ای که دمای آب موجود پایین تر آمد دستور روشن شدن به مشعل را ارسال می کند. به این صورت آب، گرم نگه داشته می شود.


وظیفه لوله ها در موتورخانه ساختمان:
گرما در موتورخانه ها از طریق انتقال آب گرم یا داغ و یا بخار صورت می گیرد. در کل آب گرم شده و سپس درون لوله ها به سمت دیگر تجهیزات گرمایشی ساختمان انتقال داده می شود.
این لوله ها در ساختمان مانند رگ در بدن انسان عمل می کنند. و آب گرم شده را درون خود به جریان انداخته و به سمت رادیاتور ها می رسانند. پس در نتیجه جهت نصب آنها باید از افراد با تجربه و با مهارت کافی کمک بگیرید. در صورتی که لوله کشی صحیح نباشد ممکن است هزینه های سنگینی جهت تعمیرات موتورخانه ساختمان مسکونی خود متحمل شوید.
انواع پمپ های موتورخانه ساختمان و کارآیی آنها:
جهت تنظیم فشار آب جریان یافته درون لوله ها و همچنین گردش آب در سیستم از انواع پمپ ها استفاده می شود. این پمپ ها در صورتی که ظرفیت دستگاه پایین باشد به شکل خطی در مسیر لوله های موجود نصب می شوند. اما در صورتی که ظرفیت بالا باشد از نمونه های زمینی پمپ ها استفاده می شود.
بعضی مواقع لازم است فشار انتقال آب را بالاتر ببریم. در این صورت باید از پمپ های چند مرحله ای که به صورت برنامه ریزی شده و هماهنگ نصب می شوند استفاده کنیم.
جهت جلوگیری از لرزش های متداوم لوله ها از طرف پمپ های زمینی، و جلوگیری از شکستگی لوله ها. بخش هایی مانند انواع لرزش گیر ها بین پمپ و لوله ها نصب می شود.
اجزای مختلف پمپ ها:
پمپ های تعبیه شده روی موتورخانه شوفاژ، دارای اجزای مختلفی نیز می باشند. از جمله آنها می توان به مانومتر، شیر فلکه، صافی و لرزه گیر اشاره کرد.
مانومتر فشار آب ورودی و خروجی از پمپ را کنترل می کند.
شیر فلکه جهت تنظیم دبی آب طراحی شده است.
صافی ها همانطور که از نامشان هم مشخص است جهت تصفیه آب و از بین بردن ناخالصی های آن طراحی و تولید شده است.


کارآیی منبع انبساط در موتورخانه ساختمان:
زمانی که دمای آب افزایش یابد دچار انبساط یا افزایش حجم می شود. و ممکن است باعث ترکیدگی لوله ها و حتی دیگ (بویلر) شود. به همین خاطر جهت جلوگیری از خطرات احتمالی، بخشی به نام منبع انبساط در موتورخانه ها تعبیه می شود.
در حالت کلی منبع های انبساط در دو نوع باز و بسته تولید می شوند که بیشتر از نوع باز آنها در موتورخانه های شوفاژ استفاده می شود.
لازم به ذکر است زمانی که آب گرم موجود در سیستم کاهش یابد منبع انبساط آب مورد نیاز را در حد توان خود وارد سیستم خواهد کرد.
تولید گرمایش در موتورخانه ساختمان چگونه انجام می شود؟
در حالت کلی موتورخانه ها به کمک دیگ (بویلر) که در آن شعله مشعل با استفاده از سوخت گاز یا گازوئیل روشن است، آب را گرم می کند.
به این صورت که مشعل پره های بویلر را داغ می کند و باعث گرم شدن آب موجود در مخزن می شود. این گرمایش آب به این صورت می باشد که آب با بویلر در تماس می باشد و انتقال حرارت بین بویلر و آب عملی می شود.
آب گرم شده به کمک پمپ ها و لوله ها به سمت رادیاتور ها ارسال می گردد و سپس با گردش درون رادیاتور های ساختمان، تبادل حرارت بین آب گرم و هوای سرد بیرون از طریق گرم کردن بدنه فلزی رادیاتور ها اتفاق می افتد. در این صورت دمای محیط بیرون افزایش می یابد و باعث ایجاد گرمایش می شود.
بعد از تبادل گرمایش بین آب درون رادیاتور ها با هوای بیرون، دمای آب پایین می آید. به همین جهت باید دوباره به سمت موتورخانه شوفاژ برگشت داده شود تا به دمای مطلوب برسد.
این کار توسط بخش کلکتور، پمپ ها و لوله های برگشت (bypass) انجام می شود. فرآیند برگشت آب به سمت موتورخانه در قسمت بالا به صورت کامل توضیح داده شده است. این چرخه تا زمانی ادامه می یابد تا محیط ساختمان به دمای مطلوب برسد.
چگونه بهترین بازده را از موتورخانه ساختمان به دست آوریم؟
به جهت اینکه کارآیی مطلوبی از موتورخانه ساختمان مسکونی به دست آورید نکاتی را باید رعایت کنید که از جمله آنها می توان به عنوان های زیر اشاره کرد:
- تطابق دادن دیگ و مشعل
- نظافت دیگ و رسوب زدایی آن
- مجهز کردن موتورخانه به نصب دمپر بارومتریک و عایق کردن لوله ها و دیگ
- تنظیم کارآیی موتورخانه
- مجهز کردن موتورخانه به سامانه هوشمند کنترل کارکرد و تنظیم دمای آب گرم
- نصب انواع ترموستات های موضعی جهت کنترل دما
- استفاده نکردن از گرمایش دستگاه در فضا هایی که رفت و آمد زیادی در آنها وجود ندارد
به طور معمول موتورخانه ها را در مکان هایی مانند زیرزمین ها نصب می کنند. البته در مناطقی با متراژ بالاتر که اصولا به دستگاه با ظرفیت بیشتر نیاز است. این سیستم ها را در بیرون از ساختمان درون اتاقی نصب می کنند. چون صدای زیادی تولید می کنند و سایز بزرگی هم دارند.
در کل هر سیستم موتورخانه ای نیاز به وجود دریچه ای در مکان که در آن مستقر شده، دارد. این دریچه برای جلوگیری از گرم شدن دستگاه و همچنین تهویه هوا لازم است. در صورتی که سیستم موتورخانه ساختمان را در محیط بسته ای مانند زیرزمین نصب کردید. حتما باید دریچه مورد نیاز دستگاه در مکان مد نظر تعبیه شود.
