عرق گیر طب سنتی: چگونه تکتولوژی راه ورود به دنیای گیاهان دارویی را هموار کرده است؟ دیدگاه بگذارید

مقدمه

امروزه نگاه بیشتر جوامع به سمت محصولات کاملا طبیعی و با استانداردهای بهداشتی بسیار بالاست. از آنجایی که خواص دارویی موجود در گیاهان روز به روز شناخته تر می‌شود، لذا شاهد پیشرفت‌های  چشمگیر و اساسی در جهت تولید بهترین و باکیفیت ترین مواد استحصالی از گیاهان هستیم. در حال حاضر قدم‌های بسیار مهمی در زمینه تولید عرقیجات با خواص دارویی برداشته شده است. اقداماتی که منجر به پیدایش دستگاه‌های کارآمد عرق گیر طب سنتی گردیده است. بیایید با هم به بررسی ساختار و عملکرد این دستگاه‌ها بپردازیم.

عرق گیر طب سنتی: وقتی پای گیاهان دارویی در میان باشد

وقتی حرف از گیاهان دارویی می‌شود، نگاه‌ها باید به سمت عرق گیر طب سنتی معطوف شود. دستگاهی که قادر است طی روش تقطیر و بدون نیاز به هزینه‌های انرژی بالا، مواد موثره مفید داخل انواع گونه‌های گیاهی را استخراج کند. اما عملیات تقطیر گیاهان چگونه انجام می‌گیرد؟

آب یکی از بهترین موادی است که برای تقطیر گیاهان می‌توان از آن استفاده کرد. از آنجایی که هدف نهایی، بهره‌مندی حداکثری از خواص طبیعی و درمانی موجود در گیاهان است، بنابراین روش تقطیر با آب، که هیچگونه مواد شیمیایی و خطرناک در آن استفاده نمی‌شود، راهکار مناسبی خواهد بود.

شما برای انجام عملیات تقطیر با عرق گیر طب سنتی لازم است مواد اولیه را داخل محفظه‌ای کاملا در بسته حرارت بدهید. حرارت لازم معمولا به صورت مستقیم و از طریق شعله زیر محفظه به محتویات داخل آن فراهم می‌شود.

گل یا گیاهان ریخته شده داخل آب، پس از رسیدن به دمای جوش، بخاراتی از خود متصاعد می‌کنند که حاوی عطر و رایحه اثربخش است. در ادامه لازم است بخارات خروجی، توسط بخش تبریدی عرق گیر طب سنتی سرد شوند. با انجام فرآیند کندانس و تبرید بخارات، محصول نهایی به صورت عرق گیاهی قابل دسترس خواهد بود.

چه تفاوت‌هایی بین انواع عرق گیر طب سنتی وجود دارد؟

مشاهده کردید که عملیات پخت مواد اولیه، در طی جوشاندن آن‌ها داخل آب انجام می‌شود. این عملیات تقریبا در تمام دستگاه‌های خانگی عرق گیر طب سنتی مشترک است. اما تفاوت اساسی زمانی است که بخارات خروجی از گیاهان قرار است وارد مرحله تبرید شوند. اما منشا این تفاوت چیست؟

به طور کلی در نمونه‌های خانگی روش‌های مختلفی وجود دارد که از طریق آن‌ها می‌توان عملیات خنک سازی بخارات را انجام داد. امروزه این روش‌ها مبتنی بر آب و یا هوا هستند. به طور خلاصه می‌توان آن‌ها را به دو گروه

• عرق گیر با کندانسور آبی
• عرق گیر با کندانسور هوایی

تقسیم‌بندی کرد.

اما در ظرفیت‌های بسیار بالا و صنعتی دستگاه عرق گیر طب سنتی، تنها یک گزینه، برای عرق گیری ایده‌آل خواهد بود و آن استفاده از کندانسور آبی است (چرا؟).

در ادامه می‌خواهیم به طور کامل به بررسی تفاوت‌های بین انواع کندانسورهای موجود در نمونه‌های خانگی بپردازیم.

الف) چرا کندانسور بخش بسیار مهم در عرق گیر طب سنتی است؟

اگر نگاهی به روش‌های قدیمی و سنتی عرق گیری انداخته باشید، در این روش‌ها مجبور به استفاده آب و یخ برای خنک کردن بخارات بودید. فرآیندهایی که هم طولانی و زمان بر بودند و هم دردسرهای خاص خود را داشتند.

امروزه جهت تسریع فرآیند تقطیر در عرق گیر طب سنتی، سیستمی تحت عنوان کندانسور اضافه شده است. این سیستم می‌تواند با استفاده از آب سرد، بخارات ورودی به این بخش را سرد کند که در این صورت “عرق گیر با کندانسور آبی” نام می‌گیرد.

در چنین دستگاه‌هایی جهت جوشاندن و نیز تبرید بخارات به آب نیاز دارید. مصرف آب در قسمت خنک کنندگی تاثیر بسزایی در کیفیت محصول نهایی خواهد داشت؛ به همین دلیل این روش معمولا برای تولید عرقیاتی با کیفیت و طعم و عطر بالا، بسیار مناسب است.

اگر عرق گیر طب سنتی از هوا برای فرآیند میعان بخارات استفاده کند، در این صورت “عرق گیر با کندانسور هوایی” نامیده می‌شود. چنین دستگاه‌هایی برای کارکرد خود، حتما به انرژی برق نیاز دارند؛ ولی موضوع بسیار مهم، مصرف برق بسیار پایین آن‌هاست.

همچنین با حذف آب از قسمت خنک کنندگی، شرایط مصرف داخل خانه‌ها کاملا فراهم خواهد بود؛ چرا که هم گزینه بسیار کم مصرف برای واحدهای خانگی بوده و هم امکان استفاده راحت آن بدون دردسرهای همیشگی وجود دارد.

واضح است که کندانسور، نقش انکارناپذیری در عرق گیر طب سنتی مدل خانگی دارد و نوع آن کاملا بر قابلیت‌های دستگاه تاثیرگذار خواهد بود.

ب) تفاوت‌هایی که در ظرفیت‌های صنعتی وجود دارد؟

یکی دیگر از تفاوت‌های موجود، روش مورد استفاده برای تقطیر مواد اولیه است. همچنان که مشاهده کردید، همه نمونه‌های خانگی عرق گیر طب سنتی، با روش تقطیر با آب کار می‌کنند. همین روش می‌تواند در ظرفیت‌های صنعتی دستگاه‌های عرق گیری نیز استفاده شود؛ ولی نیازمند اضافه شدن برخی امکانات دیگر است. حتی در برخی استفاده‌های صنعتی، روش تقطیر به کلی با نمونه رایج آن متفاوت است. با ما همراه باشید تا به صورت دقیق به بررسی این تفاوت‌ها بپردازیم.

نوع روش تقطیر، اساس اختلاف بین دستگاه‌های صنعتی عرق گیر طب سنتی

اگر دقت کنید اصلی ترین تفاوت بین نمونه‌های خانگی عرق گیر طب سنتی، بخش سرمایش دستگاه یعنی کندانسور آن است. اما این تفاوت در نمونه‌های صنعتی مربوط به مرحله‌ای است که در آن مواد موثره از داخل محتویات خارج می‌شود.

در واقع در ظرفیت‌های صنعتی بسیار مهم است که مواد اولیه تحت چه روش تقطیری قرار می‌گیرند. نوع  روش تقطیر، در میزان استخراج عرقیات، سرعت انجام فرآیند و نیز کیفیت محصولات نهایی تاثیر بسیار بالایی خواهد داشت.

بر همین اساس، امروزه در مقیاس صنعتی از دو روش “تقطیر با آب” و “تقطیر با بخار آب” برای استخراج عطر و رایحه گل‌ها و گیاهان استفاده می‌شود. امروزه دستگاه‌هایی که اساس کار آن‌ها مبتنی بر این روش‌هاست، به ترتیب با نام عرق گیر طب سنتی مجهز به “سیستم غرق آبی” و نیز “سیستم تزریق بخار” شناخته می‌شوند.

1. عرق گیر طب سنتی با سیستم غرق آبی: همچنان روی مدار تکراری

روش غرق آبی یکی از تکراری ترین و به نوعی قدیمی ترین راهکار برای استحصال مواد موثره از گیاهان دارویی است. در این روش شما مشابه نمونه‌های خانگی عرق گیر طب سنتی، ملزم به جوشاندن مواد اولیه داخل آب هستید. دلیل نامگذاری به این نام هم، به خاطر غوطه ور کردن گیاهان داخل حجم مشخصی از آب است.

این نوع عرق گیر طب سنتی معمولا متشکل از واحدهای پخت و کندانسور آبی است. این دو واحد از طریق لوله رابط استیل به هم متصل شده‌اند.

حرارت مطابق معمول از طریق واحد گرمایشی قسمت زیرین دیگ پخت به محتویات داخل آن منتقل می‌شود. پس از جوشیدن مواد حرارت یافته داخل آب، بخارات حاوی عطر و رایحه از آن‌ها جدا شده و پس از طی مسیری وارد کندانسور آبی می‌شود. بقیه مراحل کاری نیز همان تبرید و خروج ماده نهایی به صورت عرقیات گیاهی است.

• منشا اصلی تفاوت بین عرق گیرهای خانگی و صنعتی طب سنتی

اما تفاوت‌هایی هم بین نمونه‌های خانگی و صنعتی عرق گیر طب سنتی دیده می‌شود. این تفاوت‌ها کاملا نشات گرفته از حجم کاری دستگاه است. شما در مقیاس صنعتی با میزان بخارات زیادی روبرو هستید که باید سریعا عمل خنک کنندگی آن‌ها تامین شود. از آنجایی که در نمونه‌های صنعتی، کندانسور آبی استفاده می‌شود؛ بایستی همواره آب سرد کافی جهت تبرید بخارات وجود داشته باشد.

به همین دلیل در دستگاه‌های صنعتی عرق گیر طب سنتی، همواره یک منبع تزریق آب سرد به کندانسور آبی وجود دارد که می‌تواند تبرید لازم را تا پایان فرآیند عرق گیری فراهم کند. این منبع تزریق آب سرد، “کولینگ تاور” نام دارد. سیستمی که بناست با کندانسور آبی داخل یک مدار بسته قرار بگیرد. اما دلیل آن چیست؟

دانستید که بار عملیات خنک کنندگی قوی، برعهده کولینگ تاور است؛ اما این سیستم از جهت دیگری نیز می‌تواند کمک حال عرق گیر صنعتی طب سنتی باشد. مصرف آب برای تولیدات صنعتی عرقیجات بسیار بالاست. در صورت عدم استفاده از کولینگ تاور، آب خنک مصرف شده توسط سیستم دفع آب تخلیه خواهد شد. بدین ترتیب هدر رفت آب نیز شدیدا افزایش پیدا خواهد کرد.

راه‌حل این کار، گردش آب داخل مدار بسته‌ بین کولینگ تاور و کندانسور آبی است. در طی این روش، آب خنک کننده داخل کندانسور پس از تبادل حرارتی با بخارات و افزایش دما، به سمت کولینگ تاور انتقال می‌یابد و مجددا پس از سرد شدن وارد کندانسور آبی می‌شود. این چرخه تا پایان فرآیند کاری عرق گیر طب سنتی وجود دارد.

مشخص است که طی این راهکار نه تنها آب تازه‌ای برای سرد کردن مصرف نمی‌شود، بلکه امکان اتلاف آب مصرفی نیز وجود نخواهد داشت. این تکنیک خاص امروزه در واحدهای بزرگ تولیدی عرقیجات استفاده می‌شود و توانسته جایگزین بسیار مناسبی برای سایر مدل کندانسورها نیز باشد.

سوال

چه دلیلی وجود دارد که امروزه از کندانسورهای هوایی در زمینه تولید عرقیجات صنعتی استفاده نمی‌شود؟ کندانسورهای آبی چه مزایای مهمی نسبت به نوع هوایی (برقی) دارند؟ می‌توانید پاسخ‌های خود به این سوال را در قسمت نظرات همین صفحه ارسال کنید.

2. عرق گیر طب سنتی با سیستم تزریق بخار: خروج از مدار تکراری

یکی از پیشرفت‌های مهم در زمینه تولیدات صنعتی عرقیجات، ارتقاء روش‌های قدیمی است. روش تقطیر با بخار یکی از همین موارد است که امکان استحصال بهتر و سریعتر عرقیجات را فراهم می‌کند.

در عرق گیر طب سنتی که از این روش استفاده می‌کند، دیگر نشانه‌هایی از مصرف آب برای جوشاندن مواد اولیه است. در عوض حرارت لازم برای پخت گل‌ها یا گیاهان از طریق منبع جداگانه‌ای تامین می‌شود.

این دستگاه به طور کلی متشکل از واحدهای پخت، تولید بخار، کندانسور آبی، کولینگ تاور و دکانتور است.

در این مجموعه عرق گیری برخلاف نمونه غرق آبی، سیستم جدیدی تحت عنوان “دیگ بخار” اضافه شده است. این سیستم می‌تواند در طول فرآیند، بخارات داغ تولید کند. با تزریق این بخارات به محتویات داخل مخزن پخت، شرایط مناسبی برای استخراج حداکثری مواد موثره داخل گیاه وجود خواهد داشت.

در طی استفاده از این عرق گیر طب سنتی، مواد اولیه به اصطلاح “بخار پز” می‌شوند. در اثر تماس این بخارات با گیاهان، مواد مفید آن‌ها خارج شده و به صورت بخار وارد کندانسور آبی می‌شوند. مطابق روش قبلی لازم است که مرحله تبرید بخارات داخل کندانسوری که به کولینگ تاور متصل است، انجام گیرد. در انتها بخارات پس از سرد شدن وارد ظرفی موسوم به “دکانتور” می‌شوند.

دکانتور محلی برای جمع‌آوری مایعات حاصله است. این مایعات در دو فاز مختلف آبی و روغنی داخل این ظرف ریخته می‌شوند. خوب منظور از این دو فاز مختلف کدام مواد هستند؟ با ما همراه باشید.

اما چرا روش تزریق بخار معمولا ترجیح داده می‌شود؟

شاید بگویید همه گیاهان را می‌توان داخل آب جوشاند و عرق آن‌ها را خارج کرد. ولی این را هم در نظر بگیرید که تماس مواد اولیه با آب، باعث هیدرولیز و نیز تخریب ساختار ماده می‌شود. به همین دلیل است که امروزه روش تقطیر با بخار آب به عنوان بهترین و پرکاربردترین راهکار تولید صنعتی عرقیجات مطرح است.

از آن گذشته، هدف از استفاده سیستم تزریق بخار در عرق گیر طب سنتی، افزایش قدرت و کیفیت نفوذ در ساختار گیاهان است. بخارات داغ، به راحتی می‌توانند در قسمت‌هایی که مواد موثره در آن جمع شده‌اند، نفوذ کنند.

نتیجه این کار علاوه بر استحصال عرقیاتی باکیفیت، که تولید موادی با ارزش به مراتب بالاتر یعنی “اسانس‌های روغنی” خواهد بود. به همین دلیل کاربرد اصلی عرق گیر طب سنتی با سیستم تزریق بخار، عمدتا در واحدهای تولید اسانس است. جایی که می‌توان همزمان علاوه برعرقیجات یا گلاب به اسانس‌های 100% خالص و کاملا ارگانیک نیز تولید کرد.

شواهد نشان می‌دهد که در نتیجه استفاده از سیستم تزریق بخار، سرعت انجام عملیات تقطیر افزایش پیدا می‌کند. دلیل این موضوع هم حذف مرحله جوشاندن گیاهان داخل آب است که پروسه‌ای طولانی است. در روش تقطیر با آب، زمان زیادی لازم است که بخارات حاوی مولکول‌های معطر از ساختار گیاهان در حال جوشیدن جدا شود.

شما در طول استفاده از سیستم غرق آبی در عرق گیر طب سنتی نیز می‌توانید، اسانس تولید کنید. اما با توجه به اثرات آب بر روی ساختار گیاهی، این اسانس کیفیت لازم را نخواهد داشت. از طرفی میزان تولید آن نیز خیلی بالا نخواهد بود.

بنابراین اگر به دنبال صرفه‌جویی در زمان و نیز کیفیت و کمیت در امر تولید عرقیجات هستید، روش مناسب همان استفاده از عرق گیر طب سنتی با سیستم تزریق بخار خواهد بود.

ویژگی‌هایی که یک عرق گیر طب سنتی را برای استفاده، ایده‌آل می‌کند؟

عرق گیری فرآیندی است که کاملا در حوزه مواد غذایی قرار می‌گیرد. بنابراین تمامی قسمت‌هایی که به نوعی با آب و مواد گیاهی در تماس است، از استیل با گرید بهداشتی ساخته می‌شود. این گرید معمولا از نوع استیل 304 است که نه تنها استانداردهای بهداشتی لازم را داشته که دارای مقاومت بالا و خاصیت ضدزنگ نیز است.

در ادامه ویژگی‌های دیگری که یک عرق گیر طب سنتی را برای استفاده بهینه می‌سازد، بیان شده است.

• برای جلوگیری از مواردی مانند سرریز شدن، قسمت درب دیگ‌های پخت با واشرهای خاصی باید آب بندی شوند.
• وجود چفت‌های دربستی در اطراف مخزن پخت ضروری است. برای انجام عملیات تقطیر بایستی اطمینان حاصل شود که مخزن پخت به طور کامل و محکم بسته شده است.
• در ظرفیت‌های صنعتی عرق گیر طب سنتی بایستی تمهیداتی جهت تخلیه آسان مواد از مخزن پخت پیش‌بینی شده باشد.
• وجود قطعات لازم برای کنترل دقیق تر فرآیند عرق گیری نیز بسیار مهم است؛ از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به وجود ترمومتر روی درب دیگ پخت جهت نظارت بر دمای مواد در حال پخت، آبنما برای نمایش سطح آب داخل دیگ بخار، سوپاپ اطمینان جهت تخلیه فشار داخلی مخزن پخت و یا کلید دیمر برای کنترل سرعت کارکرد فن کندانسور هوایی اشاره کرد.

کامل ‌ترین عرق گیر طب سنتی برای اولین بار در هیمورا

در این قسمت می‌خواهیم سفری کوتاه به سری تجهیزات عرق گیری هیمورا داشته باشیم. جایی که شما با ویترینی از دستگاه‌های عرق گیر طب سنتی هیمورا به همراه تعدادی از ویژگی‌های جالب آن‌ها آشنا خواهید شد.

هیمورا با افتخار تولید کننده دستگاه‌های خانگی و صنعتی عرق گیری و نیز سایر دستگاه‌های تقطیری در انواع ظرفیت‌ها و مدل‌هاست. این مدل‌ها شامل:

• انواع دستگاه‌های عرق گیر طب سنتی خانگی با مخزن‌های استیل و یا آلومینیومی به همراه کندانسورهای آبی و یا هوایی
• سری تجهیزات صنعتی مختص تولید گلاب و عرقیجات موسوم به عرق گیرهای غرق آبی
• سری تجهیزات عرق گیری صنعتی مجهز به سیستم تزریق بخار معروف به “اسانس گیر نوع اول”
• تجهیزات صنعتی با قابلیت اسانس گیری از عرقیات گیاهی با نام “اسانس گیر نوع دوم”
• دستگاه‌های صنعتی جهت تولید اختصاصی الکل اتانول موسوم به ” دستگاه‌های تقطیر جزء به جزء سایت گلس دار”

اما می‌خواهیم تمرکز کاملی روی دستگاه‌های عرق گیر طب سنتی تولیدی صنایع ماشین‌سازی هیمورا داشته باشیم.

1. تمام به روزرسانی‌هایی که هیمورا در طراحی دیگ بخارهای خود انجام داده است

شاید دیگ بخار را بتوان پر اهمیت ترین بخش عرق گیر طب سنتی با سیستم تزریق بخار دانست. یکی از پرسش‌های پرتکرار در این روش عرق گیری این است که آیا بخارات تولیدی، می‌تواند باعث سوختگی و از بین رفتن گیاهان داخل مخزن پخت شود. اینجاست که طراحی دیگ بخار اهمیت پیدا می‌کند.

دیگ بخارهایی که هیمورا برای فرآیند عرق گیری تولید می‌کند، تفاوت‌های کاملی با دیگ بخارهای صنعتی دارد. این سیستم‌های تولید بخار، به هیچ عنوان تحت فشار نیستند. بنابراین دمای بخارات تولیدی جهت بخار پز کردن مواد اولیه، خیلی بالا نخواهد بود.

این بخارات در حین تولید دمایی نزدیک به 100 درجه سانتیگراد دارند. حتی این دما پس از طی مسیر مشخص تا رسیدن به مواد اولیه، به کمتر از این میزان هم می‌رسد.

اما در ساختار داخلی این تجهیزات چه می‌گذرد؟

با نگاه به ساختار داخلی این دیگ‌ها در عرق گیر طب سنتی، متوجه تغییراتی در آن‌ها می‌شویم. در ظرفیت‌های پایین این منابع تولید بخار، به تعداد یک لوله مبدل حرارتی و در ظرفیت‌های بالاتر از سه عدد لوله مجزا از هم استفاده شده است. به تعداد لوله‌هایی که داخل دیگ بخار وجود داشته باشد، شعله حرارتی مجزایی هم در نظر گرفته می‌شود. هیمورا کلیه این تغییرات و به روزرسانی‌ها را کاملا در راستای افزایش راندمان کاری دستگاه انجام داده است.

اما تغییرات مهمی هم در این بخش از عرق گیر طب سنتی وجود دارد و آن امکان مشاهده آب سطح داخلی دیگ بخار است. در این سیستم‌ها دیگر نیازی به لول کنترل (Level Control) نیست و جای آن را “آبنما و یا نمایشگر سطح آب” گرفته است. قطعه‌ای که کاملا وظیفه لول کنترل را انجام داده و به مراتب مکانیسم ساده‌تری نیز دارد.

از طرفی با هدف افزایش سطح اطمینان عملکرد دیگ بخار، فلوتر مکانیکی نیز در آن تعبیه شده است. با وجود این قطعه دیگر لازم نیست نگران میزان آب داخل دیگ بخار باشید. در صورت پایین آمدن سطح آب، این قطعه دستور شارژ خودکار آب را صادر خواهد کرد.

کولینگ تاورهای هیمورا با توجه به تنوع ظرفیتی از 20 تن تا 500 تن، امکان تأمین تبرید برای انواع مختلفی از واحدهای عرق گیری را فراهم می‌کنند. این تنوع به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا بر اساس نیاز خود، ظرفیت مورد نظر را برای واحدهای خود انتخاب کنند.

از آنجا که این سیستم‌ها می‌توانند تعداد زیادی از واحدهای عرق گیری را با تامین آب سرد تغذیه کنند، هزینه‌های نصب و نگهداری نسبت به تعداد واحد‌ها کاهش می‌یابد. این موضوع به عنوان ابزاری مؤثر در افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید در صنعت عرق گیری بسیار مهم است.