عرق گیر گازی و دنیایی از عرقیجات که انتظار شما را می‌کشند!!! 10

مقدمه

عرق گیری فرآیندی است که در آن مواد موثره طی روش تقطیر از ساختار گل و گیاه جدا می‌شود. فرآیندی که اساس کار آن بر پایه نقطه جوش مواد استوار است. در این راستا لازم است که مواد اولیه حتما تحت حرارت قرار بگیرند. در واقع وجود یک وسیله و یا ابزار حرارتی در کنار هر دستگاه عرق گیری، ضروری است.

بر این اساس، به دستگاه تولید گلاب و عرقیات گیاهی، “عرق گیر گازی” نیز گفته می‌شود. این عرق گیرها در مدل‌های خانگی و صنعتی تولید شده‌اند که با هم به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

عرق گیر گازی خانگی و بررسی مکانیسم عملکرد آن

عرق گیر گازی دستگاهی است که معمولا متشکل از قسمت‌های “مخزن و یا دیگ پخت” و “کندانسور” است. همچنان که اشاره شد برای انجام فرآیند تقطیر بایستی حتما وسیله حرارتی وجود داشته باشد، این وسیله می‌تواند اجاق گاز و یا مشعل اختصاصی باشد.

این منبع حرارتی زیر قسمت مخرن پخت قرار می‌گیرد. در قریب به اتفاق دستگاه‌های عرق گیر گازی، مواد اولیه (گل یا گیاه) به همراه میزان مشخصی آب داخل مخزن ریخته می‌شوند. در ادامه حرارت لازم از زیر دیگ به محتویات داخل آن انتقال می‌یابد.

این حرارت پس از برخورد به مواد اولیه و طی فرآیند جوشاندن می‌تواند مواد معطر را جداسازی کند. مواد جدا شده از ساختار گل و گیاه، به صورت بخارات معطر است. این بخارات برای تبدیل به عرقیات گیاهی بایستی یک مرحله فرآیند تبرید را طی کنند.

فرآیند تبرید بخارات داخل واحد کندانسور انجام می‌شود. بعد از عبور بخارات از کندانسور، آنچه که در انتهای فرآیند عرق گیر گازی به دست می‌آید، مایع عرق گیاهی و یا گلاب است که از قسمت خروجی کندانسور می‌تواند قابل استحصال باشد.

یکی از موضوعات مهم در زمینه استفاده از عرق گیر گازی، نحوه تبرید بخارات است. به همین دلیل در ادامه متن به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

نوع کندانسور چه تاثیری در فرآیند کاری عرق گیر گازی دارد؟

قبل از ورود به این بحث، لازم است بدانید که امروزه “کندانسورهای آبی” و “هوایی” دو نمونه رایج مورد استفاده در فرآیند عرق گیری هستند. آب یا هوا دو ماده موثر هستند که کندانسورها با استفاده از آن‌ها می‌توانند عمل تبدیل بخارات به مایع را انجام دهند. حال باید بررسی کنیم که دلیل استفاده از این دو ماده و برتری و مزیت آن‌ها نسبت به هم در یک دستگاه عرق گیر گازی چیست؟

1. برای رسیدن به بهترین عرقیجات گیاهی، چه نوع کندانسوری مناسب است؟

شاید یکی از دلایل استفاده از عرق گیر گازی، امکان حصول عرقیات با سرعت و راندمان بالاست. به طور کلی شما طی استفاده از عرق گیرهای مدرن به جای تجهیزات سنتی، ابتدایی و دست ساز مانند دیگ و نیچه، می‌توانید میزان بالایی از عرقیات را به طور کاملا بهداشتی و در مدت زمان کم به دست آورید.

یکی از مواردی که می‌تواند مستقیما روی کیفیت ماده استحصالی موثر باشد، نوع کندانسور کاربردی است.

عرق گیر گازی با کندانسور آبی، دستگاه بسیار مناسبی برای تولید عرقیجات با کیفیت بالاست. در این دستگاه، بخارات ورودی به کندانسور، در معرض آب سرد قرار می‌گیرند. آب سرد، خنک کنندگی بهتر و بالاتری در مقایسه با هوای سرد ارائه می‌دهد. دلیل آن هم ظرفیت گرمایی بالایی است که آب دارد.

2. دلایل جالب استفاده عرق گیر گازی با کندانسور هوایی

امروزه پیشرفت در زمینه تولید دستگاه‌های عرق گیر گازی به حدی بوده که شاهد بیشترین راحتی در استفاده این تجهیزات هستیم. یکی از دلایل صحت این گفته، ساخت عرق گیر گازی با کندانسور هوایی است. استفاده از هوا به جای آب، با وجود افت کیفیت عرق تولیدی، مزایای فراوانی به همراه دارد.

با این کندانسورها، کاملا نیاز به مصرف آب برای تبرید بخارات حذف می‌شود؛ ولی شما همچنان جهت تقطیر گیاهان به آب نیاز دارید. نبود آب در مرحله خنک کنندگی در کنار کاهش هزینه‌های مصرف آب، موضوعاتی مانند وجود محلی جداگانه برای دفع آب و لوله کشی و اتصالات مربوطه را هم برطرف خواهد کرد.

در واقع یکی از دلایل اصلی استفاده عرق گیر گازی با کندانسور هوایی، عدم نیاز به تجهیزات اولیه نصب و همچنین سهولت در انجام کار است؛ به همین دلیل شما می‌توانید این تجهیزات را بدون دردسر، داخل خود منازل مسکونی و حتی واحدهای آپارتمانی و همانند یک وسیله برقی ساده آشپزخانه استفاده کنید.

البته راحتی در استفاده یک طرف قضیه، موضوعاتی از قبیل نگهداری و تعمیر هم طرف دیگر قضیه است. شما در تجهیزات عرق گیر گازی با کندانسور آبی همواره با مسئله رسوب گرفتگی قسمت‌های مختلف روبرو هستید. البته این موضوع در مورد نوع کندانسور هوایی هم مطرح است؛ ولی با احتمال کمتر (چرا؟).

از آنجایی که کندانسور هوایی از فن و لوله‌های مسی تشکیل شده است؛ بیشترین احتمال خرابی این بخش، به فن و نیز گرفتگی لوله‌های مسی آن مربوط می‌شود. این مشکلات کاملا رفع شدنی هستند. مثلا شما می‌‍توانید فن این دستگاه‌ها را به راحتی تعویض نمایید و یا با نظافت دوره‌ای و منظم لوله‌های مسی با محلول‌های خاص بعد از هر بار عرق گیری، کاملا از گرفتگی آن‌ها جلوگیری نمایید.

در دنیای عرق گیر گازی صنعتی چه می‌گذرد؟

تا بدین جا در مورد دستگاه عرق گیر گازی خانگی مطالب مهمی توضیح داده شد. اما باید بدانید که امروزه دستگاه‌های صنعتی نیز تولید شده‌اند. در نمونه‌ای از این تجهیزات، روش مورد استفاده مشابه روش‌های خانگی عرق گیری است. اما نمونه‌هایی هم وجود دارند که عمل تقطیر در آن‌ها دچار تغییرات ویژه‌ای شده است. با هم به بررسی این عرق گیرها می‌پردازیم.

1. رعایت اصول اساسی تقطیر در عرق گیر گازی صنعتی با سیستم غرق آبی

در این مدل عرق گیر گازی، مشابه نمونه‌های خانگی، حرارت از زیر دیگ به محتویات داخل مخزن پخت منتقل می‌شود. این مخزن معمولا مجهز به مشعل گازی است و محتویات داخل آن طی غوطه ور شدن درون آب به مرحله جوشیدن می‌رسند؛ به همین دلیل است که این دستگاه به “عرق گیر گازی با  سیستم غرق آبی” معروف است.

این دستگاه معمولا متشکل از قسمت‌های زیر است:

• مخزن پخت
• کندانسور آبی

البته قسمت‌های دیگری نیز می‌توانند برای بهبود روند کاری به دستگاه اضافه شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد.

بعد از تصاعد بخارات حاوی عطر و رایحه گیاهان از مخزن، مرحله سرمایش این بخارات انجام می‌شود. نهایتا بخارات حاصله بعد از عبور از کندانسور آبی و طی تبادل حرارتی با آب سرد داخل آن، به شکل عرق گیاهی قابل جمع‌آوری خواهد بود.

2. عرق گیر گازی با سیستم تزریق بخار، قدمی مهم برای ورود به دنیای اسانس‌ها

مشاهده کردید که در دستگاه عرق گیر گازی غرق آبی، مجبور بودید قبل از تقطیر مواد اولیه، آن‌ها را داخل آب بجوشانید. تماس با آب می‌تواند یکی از دلایل افت کیفیت ماده نهایی باشد.

به همین منظور امروزه از راه‌حل‌های بهبود یافته‌ای استفاده می‌شود که کاملا نیاز به استفاده آب در مرحله پخت را حذف کرده است. این روش در حال حاضر با نام “تقطیر با بخار آب” شناخته می‌شود. دستگاه‌هایی که از این روش استفاده می‌کنند، “عرق گیر گازی با سیستم تزریق بخار” نام دارند. اما دلیل نامگذاری آن‌ها به این نام چیست؟

دلیل اینکه این دستگاه‌ها نیز عرق گیر گازی نام گرفته‌اند، به دلیل استفاده مشعل حرارتی در آن‌هاست؛ با این تفاوت که این مشعل به جای استفاده زیر دیگ پخت، زیر واحدی به نام “دیگ بخار” استفاده می‌شود. دیگ بخار در این عرق گیر گازی در نقش تولید بخار برای پخت مواد اولیه عمل می‌کند.

داخل دیگ بخار، آب پس از جوشیدن به مرحله تبخیر می‌رسد. سپس بخارات داغ آب از طریق اتصالات مربوطه به محتویات داخل دیگ پخت ( فقط گل و گیاه ) تزریق می‌شود. تزریق این بخارات باعث خواهد شد که مواد موردنظر به جای آب پز شدن، بخار پز شوند.

فعلا با مزیت‌هایی که این روش پخت دارد، کاری نداریم و مستقیما سراغ باقی مراحل کاری می‌رویم.

عرق گیر گازی با سیستم تزریق بخار را باید بهترین راه‌حل برداشت “اسانس‌های روغنی خالص” بدانیم. به عبارت بهتر بعد از مرحله بخار پز شدن، بخارات حاوی عرقیات گیاهی و نیز اسانس از ساختار گل یا گیاه جدا شده و وارد بخش سرمایشی می‌شوند.

مرحله سرمایش بخارات در حضور کندانسور آبی انجام می‌گیرد. نهایتا پس از تبرید بخارات، مواد استحصالی به صورت عرقیات گیاهی با فاز آبی و اسانس با فاز روغنی هستند. این مواد داخل ظرفی به نام “دکانتور” ریخته و جمع‌آوری می‌شوند.

برای یک دستگاه عرق گیر گازی صنعتی وجود چه قسمت‌هایی ضروری است؟

احتمالا این موارد سوال شما هم باشد؛ مثلا آب سرد لازم برای یک دستگاه عرق گیر گازی صنعتی از چه طریقی تامین می‌شود؟ آیا تمهیداتی برای تخلیه راحت تر مخازن بعد از پایان فرآیند عرق گیری پیش‌بینی شده است؟ آیا با عرق گیر گازی نوع غرق آبی هم امکان استخراج اسانس‌های روغنی وجود دارد و در صورت مثبت بودن آن چه سیستمی باید استفاده شود؟ در ادامه قصد داریم به تمامی این سوالات، پاسخ مناسب بدهیم.

1. یک کولینگ تاور و یک دنیا مزیت پشت آن

چگونه می‌توان انتظار داشت که کندانسور آبی یک دستگاه عرق گیر گازی صنعتی تا پایان فرآیند، همچنان عمل تبرید بخارات را انجام دهد؟ مسلما یکی از ضرورترین تجهیزات یک واحد بزرگ تولیدی گلاب و عرقیجات، “کولینگ تاور و یا همان برج خنک کننده” است.

کولینگ تاور را باید منبع تزریق آب سرد برای واحد کندانسور آبی بدانیم؛ با وجود این سیستم دیگر نیازی نیست نگران کمبود آب سرد برای تبرید بخارات باشیم. حتی معضلاتی مانند دفع آب پس از مصرف از طریق فاضلاب نیز برطرف خواهد شد، اما چگونه؟

متوجه شدید که در تمام دستگاه‌های عرق گیر گازی صنعتی، حتما نیاز به مصرف آب سرد وجود دارد. حتی به خاطر حجم بالای بخاراتی که قرار است تبدیل به عرق شوند، مصرف آب این قسمت شدیدا افزایش پیدا خواهد کرد.

راه‌حل مناسب برای این موضوع، استفاده کولینگ تاور به صورت مدار بسته با کندانسور آبی است. در واقع آب لازم جهت تبرید بخارات دائما بین این دو سیستم در حال گردش است؛ بدین ترتیب نه تنها آب تازه‌ای مصرف نمی‌شود؛ بلکه از هدر رفت آن هم به طور کلی جلوگیری خواهد شد.

البته کولینگ تاور می‌تواند به طور غیر مستقیم روی بازده کار عرق گیری نیز تاثیر داشته باشد. امروزه کولینگ تاورها در مدل‌های با فن سانتریفیوژی و فن آکسیال تولید می‌شوند. برای داشتن راندمان کاری بالا نمونه‌های دارای فن آکسیال پیشنهاد می‌شود. گفتنی است که یکی از بهترین کولینگ تاورهای صنعتی مورد استفاده در عرق گیر گازی به ” برج خنک کننده فایبرگلس ” مشهور است.

سوال

مشاهده کردید که استفاده از کولینگ تاور در کنار کندانسور آبی، مصرف آب تازه را به کلی از مدار سرمایشی حذف کرده است. به نظر شما می‌توان به جای این کار مشابه نمونه‌های خانگی از کندانسورهای هوایی استفاده کرد؟ در صورت تمایل می‌توانید پاسخ‌های خود را در قسمت دیدگاه‌های همین صفحه برایمان ارسال کنید.

2. سیستم جداسازی عرق و اسانس

در بالا اشاره شد که یکی از تجهیزات اصلی در سیستم تزریق بخار، دکانتور و یا همان ظرف جمع‌آوری و جداسازی عرق و اسانس است. با این سیستم شما می‌توانید عرق و اسانس را با دو ماهیت کاملا مجزا برداشت کنید.

اسانس‌های روغنی به دلیل سبک بودن در قسمت بالای دکانتور و روی عرقیات گیاهی جمع می‌شوند. البته توجه داشته باشید که شما طی استفاده از عرق گیر گازی با سیستم غرق آبی هم می‌توانید اسانس روغنی تولید کنید، اما با محدودیت‌هایی مواجه هستید.

از طرفی به دلیل تماس گل و گیاه با آب، شرایط برای هیدرولیز شدن آن‌ها و نهایتا تخریب ساختار و از دست رفتن بخش اعظمی از اسانس‌ها فراهم خواهد بود. به عبارت بهتر، در طی روش غرق آبی، میزان اسانسی که به دست می‌آید، هم پایین بوده و هم کیفیت لازم را نخواهد داشت.

3. چه نوع دیگ بخاری مناسب تولید عرقیات گیاهی و اسانس است؟

همچنان که اشاره شد، دیگ بخار، منبع تزریق بخارات به محتویات داخل مخزن پخت است. اما آیا بخارات داغ باعث نمی‌شوند که بخش‌های حساس به دمای گل‌ها یا گیاهان دچار آسیب شود؟

خوب در پاسخ باید بگوییم که امروزه تحول جدیدی در دیگ‌ بخار دستگاه‌های عرق گیر گازی صورت گرفته است. این دیگ‌ها ساختاری کاملا متفاوت از دیگ بخار‌های صنعتی دارند و به هیچ عنوان تحت فشار نیستند.

دمای بخارات تولیدی این قسمت، در حدود 100 درجه سانتیگراد است. البته شاید تصور کنید که محتویات داخل مخزن با همین دما پخته شوند؛ ولی دمای پخت کمتر از این میزان خواهد بود.

عملا آنچه که در عرق گیر گازی تزریق بخار ایجاد تفاوت می‌کند، قدرت بخارات در نفوذ به ساختار داخلی مواد اولیه است؛ این بخارات به راحتی می‌توانند از لابلای پوشش‌های الفینی (گل، برگ، ساقه، ریشه) عبور کرده و بدون تغییر در ماهیت آن‌ها، مواد موثره مفید را جداسازی کنند.

اما آیا روش تزریق بخار بر سرعت انجام فرآیند تقطیر نیز تاثیر خواهد داشت؟

مزیت دیگر دستگاه عرق گیر گازی تزریق بخار، مدت زمان کوتاهتر فرآیند تقطیر است. در این روش چون نیازی به جوشاندن مواد اولیه داخل آب نیست، بنابراین سرعت تقطیر بالا خواهد بود. بدین معنی که فرآیند تقطیر و جداسازی مواد موثره از ساختار گل یا گیاه، زودتر تمام می‌شود.

شما در جدول زیر می‌توانید مقایسه کامل بین مدل‌های عرق گیر گازی صنعتی را مشاهده کنید.

قابل توجه فعالان حوزه تولید عرقیجات: تمام مزایای اقتصادی عرق گیر گازی صنعتی که باید بدانید

شاید خیلی از خوانندگان این مطلب افرادی هستند که می‌خواهند به حوزه عرقیجات ورود پیدا کنند، ولی هنوز تردید دارند. در این قسمت می‌خواهیم نگاهی کاملا اقتصادی به این حوزه و نیز دستگاه‌های عرق گیر گازی صنعتی قابل استفاده داشته باشیم.

1. بررسی هزینه‌های انرژی آب و برق و گاز

خوب بالا اشاره کردیم که میزان مصرف آب عرق گیر گازی را با راه‌حل‌های خاصی می‌توان به طور قابل توجهی پایین آورد. این راه‌حل، استفاده کولینگ تاور و کندانسور آبی در یک مدار بسته برای گردش دائمی آب بین این دو سیستم است.

البته توجه داشته باشید که در این دستگاه‌ها، همواره نیاز به مصرف آب در مرحله پخت مواد اولیه وجود دارد. از آن گذشته جهت شستشوی تجهیزات عرق گیری و همچنین تامین مصارف بهداشتی کارکنان یک واحد تولید عرقیجات نیز به آب بهداشتی نیاز دارید. بنابراین قاعدتا، آب نقش اصلی را در این حوزه ایفا خواهد کرد.

حال می‌خواهیم در مورد هزینه‌های برق مصرفی عرق گیر گازی مطالبی بیان کنیم. در این تجهیزات، تنها قسمت‌هایی که مصرف برق دارند، پمپ آب و فن کولینگ تاور آن‌هاست. برق مصرفی کولینگ تاور‌های دارای فن سانتریفیوژی، از نوع تکفاز و برای مدل‌های آکسیال صنعتی فایبرگلاس از نوع سه فاز است.

نکته بسیار مهم

یکی از موضوعات مهم و موثر در هزینه خرید عرق گیر گازی، وجود مشعل در آن‌هاست. برخی شرکت‌های سازنده برای این دستگاه‌ها، مشعل در نظر نمی‌گیرند تا قیمت تمام شده محصول پایین بیاید. در این صورت، خریدار می‌تواند مشعل یا هر نوع سیستم گرمایشی جداگانه استفاده نماید.

البته برای ظرفیت‌های بسیار بالای عرق گیر گازی، دستگاه با مشعل نصب شده روی آن به فروش می‌رسد. به عنوان مثال یکی از نکات جالب، طراحی ویژه دیگ بخارهاست. این سیستم‌ها با توجه به طراحی داخلی آن‌ها که متشکل از تعدادی لوله‌های مبدل حرارتی است، نیاز به مشعل کاملا اختصاصی و طراحی شده از طرف خود شرکت سازنده دارند.

2. روش‌های تقطیر و عرق گیری صنعتی دارای پایین ترین هزینه استخراجی هستند!!!

از جمله جنبه‌های اقتصادی دستگاه‌های عرق گیر گازی، هزینه‌های عملیاتی فرآیند تقطیر آن‌هاست. در این دستگاه‌ها هیچگونه مواد شیمیایی برای استخراج عرق و یا اسانس استفاده نمی‌شود. آب به عنوان گزینه استخراجی نه تنها باعث تولید مواد کاملا طبیعی و ارگانیک می‌شود، بلکه نیاز به مصرف انرژی زیاد جهت انجام فرآیندهای جداسازی بعدی را نیز از بین می‌برد.

باید بدانید که استفاده از حلال‌های شیمیایی نیاز به مراحلی از جمله جداسازی حلال از مواد موثره را دارد که خود به خود هزینه‌های مصرف انرژی را افزایش می‌دهد.

در صورت استفاده از عرق گیر گازی، نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه پایین تری است و این دقیقا همان چیزی است که بیشتر فعالان اقتصادی این حوزه به دنبال آن هستند. بیایید قسمت‌های تشکیل دهنده این تجهیزات را با هم بررسی کنیم.

در نمونه غرق آبی، شما نیاز به خرید سیستم‌های زیر را دارید:

• مخزن پخت
• واحد سرمایشی متشکل از کندانسور آبی و کولینگ تاور
• به عنوان تجهیزات جانبی، جرثقیل نیز می‌تواند موردنیاز باشد: وجود این قسمت جهت تخلیه راحت تر محتویات داخل مخزن پخت در انتهای فرآیند عرق گیری بسیار موثر است.

نکته

برای گرفتن علامت سیب سبز برای محصولات بسته بندی شده، وجود دستگاه پرکن و پاستوریزاتور الزامی هست

3. نگاهی به بازار پیش روی محصولات تولیدی

شاید سوال خیلی از افراد این باشد که بازار فروش محصولات عرقیجاتی در ایران در چه وضعیتی قرار دارد؟ خوب همچنان که می‌دانید کشور ایران با توجه به آب و هوای چهار فصلی که دارد، محلی بسیار مناسب برای رشد انواع گل‌ها و گونه‌های گیاهی درمانی است.

اما موضوع مهمتر، قدم گذاشتن در دنیای تولید اسانس‌های روغنی خوراکی است. امروزه این مواد شگفت‌انگیز جذابیت‌های بازاری به مراتب بالاتری نسبت به عرقیجات دارند. شما با عرق گیر گازی نوع تزریق بخار به راحتی می‌توانید در طول روز حجم بالایی از اسانس‌های 100 درصد خالص، بهداشتی و کاملا ارگانیک تولید نمایید؛ آن هم با هزینه‌های سرمایه‌گذاری پایین.

اسانس‌ها، پایه بسیاری از مواد طبیعی خوراکی و دارویی هستند و هم اکنون استفاده‌های فراوانی در بخش رایحه درمانی و نیز صنعت نگهداری مواد غذایی و نیز استفاده به عنوان طعم دهنده‌های غذایی دارند.

از جمله مهمترین اسانس‌هایی که هم اکنون بیشترین طرفدار را در ایران دارند، می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:

• اسانس گل محمدی
• نعنا
• اسطوخودوس

در ادامه سوالاتی مطرح شده که در جهت تکمیل متن صفحه می‌تواند بسیار مفید باشد. این سوالات، مواردی هستند که توسط مشتریان هیمورا پرسیده شده‌اند؛ لذا این قسمت، به بررسی این سوالات به همراه پاسخ آن‌ها اختصاص داده شده است.