کنتاکتور چیست؟ بررسی نحوه عملکرد آن دیدگاه بگذارید

کنتاکتور چیست؟ 

اگر بخواهیم یک تعریف کلی از کنتاکتور داشته باشیم باید گفت کنتاکتور نوعی سیستم کلیدزنی الکتریکی است که از آن جهت کلیدزنی مدار کنترل یا قدرت (روشن خاموش کردن مدار الکتریکی) استفاده می شود و در تجهیزات برق صنعتی کاربرد بالایی دارد. کنتاکتور عملکردی نظیر رله دارد با این تفاوت که کنتاکتور در تجهیزاتی بیشتر استفاده می شود که از ظرفیت تحمل جریان بیشتری برخوردارند این در حالیست که رله بیشتر در تجهیزاتی که جریان پایینی دارند بکار می رود.

کنتاکتور حالت یک کلید مغناطیسی را دارد که بواسطه اتصال جریانی کوچک در بخش ورودی، جریانی بزرگتر را در بخش خروجی وصل و قطع می کند. بدین ترتیب نیازی به قطع و وصل کردن دستی کلید نیست و فقط جریانی کوچک به ورودی کنتاکتور می دهیم که سبب می شود کلید داخلی حالت روشن داشته باشد و با قطع کردن جریان ورودی قطعاً کنتاکتور حالت قطع خواهد داشت. کنترل کنتاکتور به عهده مداری است که قدرت کمتری نسبت به مدار کلید زنی دارد.

امروزه از کنتاکتور در بیشتر تجهیزات الکتریکی از جمله الکتروموتورها، مدارات روشنایی، گرمکن های الکتریکی، بانک های خازنی، پکیج های برقی زمینی و … جهت کنترل بارهای متعدد استفاده می شود و می توان از آن بعنوان پرکاربردترین تجهیز در صنعت برق یاد کرد. کنتاکتور در بازار در جریان ها و ولتاژهای متعدد موجود است.

تفاوت اصلی کنتاکتور و رله در چیست؟

معمولاً کنتاکتور بیشتر در مدارات قدرت کاربرد دارد و رله در مدار فرمان بیشتر استفاده می شود، بگونه ای که جهت تقویت جریان خروجی دستگاه های کنترلی از جمله plc رله مناسب تر است، این در حالیست که کنتاکتور در تجهیزات قدرت جهت تقویت سیگنال خروجی رله استفاده می شود؛ به همین دلیل می توان گفت رله قطعه ای است که بعنوان واسط عمل می کند. این دو سیستم کنترلی از لحاظ تحمل جریان نیز با هم تفاوت دارند، بگونه ای که تحمل جریان در رله 10 آمپر بوده ولی کنتاکتورها در جریان های متعدد که از 9 آمپر به بالاست قابل تولید است.

معمولاً از کنتاکتور در حالت سه فاز استفاده می شود، ولی رله در وهله اول کاربردی تکفاز داشته و برای موارد سه فاز نیز استفاده می شود. کنتاکتور در حالت تغییر وضعیت نسبت به رله عملکردی کندتر دارد، چرا که امکان کنترل رله با سیگنال های الکترونیکی وجود دارد؛ از سوی دیگر کنتاکتور نسبت به رله برق بیشتری مصرف می کند و این بدلیل این است که بوبین های کاربردی در رله از بوبین های استفاده شده در کنتاکتور کوچکتر است.

با توجه به اینکه کنتاکتور در تجهیزاتی با ظرفیت بالا استفاده می گردد ابعادی بزرگتر داشته و سنگین وزن تر از رله است؛ بدیهی است به علت این تفاوت در وزن و ابعاد و راندمان بالایی که دارد در مقایسه با رله گران قیمت تر است. البته ناگفته نماند که کنتاکتور و رله در حالت سطحی عملکردی یکسان دارند و هر دو وظیفه باز و بسته کردن مدارات در حالت الکترونیکی و یا الکترومکانیکی را برعهده دارند.

کنتاکتورها چگونه عمل می کنند؟

کنتاکتورها در حالت الکترومکانیکی کار می کنند و جهت تنظیم آنها به نیروی انسانی نیازی نیست و عملکردی ساده دارند. در واقع جریان عبوری از کنتاکتور سبب برق دار شدن بوبین کنتاکتور شده و بوبینی که برق دار شده سبب تشکیل میدان مغناطیسی می شود. میدان مغناطیسی ایجاد شده آرمیچر (جوشن) کنتاکتور را به جریان درآورده و مدار مابین کنتاکت های متحرک و سیار بواسطه یک کنتاکت بسته به تکامل رسیده و شرایط جهت انتقال جریان توسط کنتاکت ها به بار فراهم می شود. هنگام قطع شدن جریان کنتاکتور، بوبین بی برق می شود و مدار باز خواهد شد.

هدف از طراحی کنتاکتور باز و بسته شدن فوری کنتاکت ها بوده تا کنتاکت متحرک با کنتاکت ثابت در تماس قرار گرفته و سپس تغییر مکان داده و به سمت بالا جهش پیدا کنند. البته جهت پیشگیری از بروز این جهش در کنتاکتورها می توان آنها را با اتصالات دو راهه طراحی کرد. در واقع بوبین مقادیر اندکی از جریان جاری در کنتاکتور را مصرف می کند و جهت کاهش برق معمولاً از مدارهای اقتصادی استفاده می شود تا اتلاف برق حداقل میزان ممکن را داشته باشد.

با عبور جریان الکتریکی از کنتاکتور یک میدان مغناطیسی قوی ایجاد می شود که سبب می شود آرمیچر به سمت سیم پیچ کشیده شود، در نتیجه قوس الکتریکی ایجاد شده و در نتیجه جریان الکتریکی توسط کنتاکت به سمت دستگاه الکتریکی کنتاکتور دار هدایت می گردد. بدین ترتیب می توان گفت وظیفه اصلی کنتاکتور قطع و وصل مدار الکتریکی است. نوع پیشرفته کنتاکتور از قابلیت کنترل از راه دور برخوردار بوده که این ویژگی در کارآمدتر و ایمن تر بودن آن موثر می باشد.

نحوه غیرفعال کردن کنتاکتور چیست؟

جهت غیرفعال کردن کنتاکتور باید ابتدا کنتاکتور را از تجهیز الکتریکی که در آن نصب شده جدا کرد. اگر جریان الکتریکی از آن عبور نکرده باشد فنر در حالت ارتجاعی سبب تحت فشار قرار گرفتن آرمیچر خواهد شد، در نتیجه اتصال قطع می گردد.