تفاوت استرلیزه و پاستوریزه در چیست؟ دیدگاه بگذارید
تفاوت استرلیزه و پاستوریزه
شیر و محصولات لبنی خاصیت های زیادی برای بدن دارند و افراد روزانه باید به مقدار کافی لبنیات مصرف کنند تا نیاز بدن آنها تامین گردد، همانطور که می دانید شیر محصولی فساد پذیر است که باید سریعاً بعد از تولید از میکروب ها پاک گردد، بدین منظور دستگاه های استرلیزه و پاستوریزه شیر و سایر محصولات به تولید رسیده اند که از قابلیت پاکسازی و خالص سازی برخوردارند، ولی بیشتر افراد تفاوت استرلیزه و پاستوریزه کردن را نمی دانند، در ادامه تفاوت های استرلیزه و پاستوریزه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
در حالت کلی با استرلیزه کردن شیر یا سیالات دیگر تمامی میکروارگانیسم ها و تخم های میکروب های شیر نابود می گردد، این در حالیست که با پاستوریزه کردن تنها اشکال رویشی باکتری ها از بین رفته و تخم های میکروب ها باقی می ماند.
استرلیزه چیست؟
در فرآیند استرلیزه تمامی میکروارگانیسم ها و تخم هایشان با دو روش حرارت دهی یا فیزیکی نابود می شوند، در نتیجه عوامل بیماری زا، ویروس ها، تخم و اشکال رویشی استهلاک می یابد، در حالت کلی استرلیزه کردن شیر و سیالات به دو صورت شیمیایی و یا فیزیکی صورت می گیرد.
پاستوریزه چیست؟
جهت پاستوریزه کردن شیر و سایر سیالات باید باکتری های بیماری زا را با حرارت دهی در دما و بازه زمانی معین از بین برد، بدین منظور تنها اشکال رویشی استهلاک یافته و تخم های میکروب ها باقی می مانند، در نتیجه محصولات پاستوریزه شده را باید فوراً در یخچال قرار داد تا از تکثیر تخم های باکتری های زنده پیشگیری گردد، این عامل در افزایش طول محصول تاثیرگذار است.
در واقع پاستوریزه کردن محصولات با اهداف متعددی صورت می گیرد و جهت پاستوریزه کردن باید به نوع محصول، میزان آن و میکروب های موجود در آنها توجه کرد.
ماست و پنیر را باید با دمای بالا پاستوریزه کرد تا تمامی باکتری های بیماری زا نابود گردند، این عامل از آب اندازی آنها جلوگیری می کند.
تفاوت های اساسی استرلیزه و پاستوریزه کردن محصول
- محصول استرلیزه نسبت به شیر پاستوریزه طول عمر بالایی دارد.
- شیر استرلیزه خوش طعم تر از نوع پاستوریزه شده است.
- در محصول استرلیزه تمامی میکروارگانیسم ها و تخم ها نابود می گردند.
- در محصول پاستوریزه فقط اشکال رویشی میکروب ها نابود شده و تخم ها باقی می مانند.
- استرلیزه کردن در حالت های شیمیایی و فیزیکی صورت می گیرد.
تفاوت استرلیزه و پاستوریزه
- معمولاً جهت پاستوریزه کردن شیر و محصولات دیگر باید آنها را تا 72 درجه سانتی گراد مورد حرارت قرار داد، این عامل در نابودی و تخریب بخش زیادی از میکروارگانیسم های موجود در محصول تاثیرگذار است. می توان با دستگاه پاستوریزاتور شیر و دیگر محصولات را پاستوریزه کرد.
- با پاستوریزه کردن شیر و سایر سیالات بسیاری از میکروارگانیسم ها غیرفعال می شوند ولی با این حال تخم های آنها زنده باقی مانده و در حین نگهداری احتمال رشد و تکثیر آنها زیاد است، به همین دلیل شیرهای پاستوریزه باید بطور دائم در یخچال نگهداری شوند.
- استرلیزه کردن شیر و سایر محصولات در افزایش عمر آنها بسیار تاثیرگذار است، چرا که شیر در دمای بالاتر حرارت گرفته و همه میکروارگانیسم ها از بین می روند، بدین ترتیب با خیال راحت می توان محصول را بدون میکروب و میکروارگانیسم ها بسته بندی کرد، در نتیجه تا باز کردن بسته بندی هیچگونه میکروبی قادر به رشد در محصول استرلیزه شده نخواهد شد.
- با استرلیزه کردن شیر می توان از آن در مدت زمان طولانی تری استفاده کرد، این در حالی است که با پاستوریزه کردن شیر می توان از آن تا چند روز استفاده کرد و باید سریعاً به داخل یخچال هدایت گردد.
- معمولاً استرلیزه کردن شیر به دو صورت فیزیکی و یا شیمیایی صورت می گیرد که در نوع فیزیکی عملیات استرلیزه از طریق حرارت و خنک سازی صورت می گیرد و استرلیزاسیون در نوع شیمیایی با مواد شیمیایی و استرلیزه سرد است.
- پاستوریزه کردن محصولات با توجه به دما و زمان صورت می گیرد، در واقع عملیات پاستوریزه در چندین حالت دسته ای، پاستوریزه در زمان کم و دمای بالا یا در زمان کوتاه و حرارت بالا قابل انجام است.
نکات قابل توجه در مورد تفاوت استرلیزه و پاستوریزه
- استرلیزه کردن شیر در دو حالت خشک و مرطوب صورت می گیرد، جهت استرلیزه کردن به صورت خشک از احتراق یا هوای گرم استفاده می شود و جهت استرلیزه کردن در حالت مرطوب از بخار آب (غلیان) بهره گیری می شود.
- همانطور که می دانید هر چقدر دما بالا باشد احتمال استهلاک میکروب ها و میکروارگانیسم ها افزایش می یابد، بنابراین اگر لازم است بهتر است جهت استرلیزه و پاستوریزه کردن مایعات از دمای بالا استفاده شود.
- شیرهای استرلیزه شده از قابلیت نگهداری زیادی برخوردارند و حتی می توان گفت برای مدت زمانی نیاز به یخچال ندارند، بنابراین می توان از آنها در خرده فروشی ها نیز استفاده کرد، همچنین می توان این دسته از شیرها را به راحتی از مکانی از مکان دیگر که از مسافت بالایی برخوردارند حمل نمود، این در حالی است که شیرهای پاستوریزه شده باید در یخچال نگهداری شوند و اگرچه نیاز به انتقال به مکان دور داشته باشند احتمال ایجاد فساد در آنها بالاست.
- شیر استرلیزه شده نسبت به شیر پاستوریزه شده خوش طعم تر است، چرا که جهت استرلیزه کردن آن از حرارت بالایی استفاده شده که روی ترکیبات سولفید شیر تاثیر گذاشته و سبب ایجاد طعمی بی نظیر در آن شده است.
- بهترین وسیله جهت استرلیزه و پاستوریزه کردن شیر دستگاه های استرلیزه و پاستوریزه هیمورا است که به صورت کاملاً بهداشتی طراحی شده اند، در تولید این دستگاه ها معمولاً از فلز استنلس استیل استفاده می شود که کاملاً بهداشتی است.
- همانطور که ذکر شد در فرآیند استرلیزه تمامی میکروب ها و باکتری ها از محصول حذف می گردد ولی احتمال از دست دادن خاصیت اصلی محصول در برابر حرارت بالاست، ولی خواص اصلی محصول در عملیات پاستوریزاسیون از بین نمی رود.